روزهای ابتدایی تیر ماه هر سال بهانهای است به حق، برای گرامیداشت ثبت سازههای آبی تاریخی شوشتر در فهرست سازمان جهانی یونسکو، که شوشتردوستان را به یاد شوشتر و آثار تاریخی شوشتر میاندازد.
این روزها با ورود به هر یک از پیامرسانهای اجتماعی، با حجم وسیعی از وضعیتها و پستهای متفاوت با مضمون شوشتر و سازههای آبی مواجه میشویم؛ و یا بعضاً دستگاههای ذیربط اقدام به نصب تعداد محدودی تابلوهای تبلیغاتی در سطح شهر مینمایند. در نگاه اول این اقدامات پسندیده و در نوع خود کاری شایسته هستند.
اما …
آیا همین کافی است؟ آیا وظیفه اجتماعی و یا سازمانی ما در قبال آثاری که سالیان بسیاری را گذرانده و همچون امانتی گرانبها به دستمان رسیده و متعاقباً ما نیز بهتر از قبل باید به دست آیندگان برسانیم، تا همین حدود است؟ چه شده که انتظارمان تا این حد کاهش یافته؟ آیا توان ما برای دوست داشت شهرمان و حد مطالبه ما در همین مقدار است؟
به یاد دارم در سالیانی نه چندان دور شوشتر با وجود فعالان اجتماعی دلسوز و میراث دوستان متعصب به آثار و بدون هیچ چشم داشت، یکی از مطالبهگرترین مردمان کشور در حوزه میراث فرهنگی را دارا بود. چه بر سرمان آمده که چنین منفعل و بیتفاوت شدهایم و حدود میراث دوستیمان فقط در حد به اشتراکگذاری یک پیام و یا برپایی یک جشن کاهش یافته است؟
جدی نبودن دستگاههای ذیربط در این موضوع و نگاه سرسری و رفع مسئولیتی و همچنین محدود شدن فعالیت فعالان اجتماعی و کاهش شدید مطالبهگری و گسترش ناامیدی عمومی شوشتردوستان در حوزه میراث فرهنگی شاید تابع عواملی باشد که در ذیل به برخی از آنها میپردازیم:
🔹 با توجه به اینکه آثار تاریخی، خصوصاً آثار مرتبط با آب همانند موجودی زنده فرض میشوند (همواره در حال تغییر و واکنش فیزیکی به عوامل پیرامون خود هستند) نیاز به اعتبارات دورهای برای آنها میباشد که عدم تخصیص و یا ناقص و ابتر ماندن بودجه، باعث لغو کل عملیات اجرایی و یا نیمهکاره رها شدن آن میشود. بخشی از عوامل موثر را باید در کمبود بودجه در سطوح ملی دانست. اما عمده دلیل برمیگردد به کم اهمیت بودن مسائل پیرامون میراث فرهنگی برای مسئولین ذیربط در دستگاههای مرتبط، اعم از نمایندگان قوههای مجریه و مقننه در شهرستان و استان که صرفاً آثار تاریخی را ابزاری برای تبلیغات و یا بزرگنمایی عملکرد جهت پیشبرد دیگر اهداف و مقاصد خود میدانند.
🔹 تعدد در تغییر مدیریت پایگاه سازههای آبی با فاصلههای زمانی کم و گاهاً انتصاب افراد کمتوان و وابسته، که قدرت مدیریت صحیح امور را از دست داده و در پیگیری مسائل مرتبط و مطالبه بدون هراس از جایگاه خود، از مدیریت بالادست، بسیار ملاحظهگر و ضعیف بودهاند؛ که این خود موجب آسیب جدی به انگیزه و توان فنی پرسنل پایگاه و فعالان حوزه میراث فرهنگی و در نتیجه باعث سریعتر شدن روند از بین رفتن آثار میشود.
🔹 نبود نیروی کافی در جهت پایش دورهای و منظم و از آن مهمتر پاسبانی تمام وقت و دائمی از آثار و ناکافی بودن حقوق و مزایای مالی ایشان، که در نتیجه باعث آسیبهای فراوان و جدی در بدن کم رمق آثار میشود.
🔹 بینتیجه ماندن تلاشها و پیگیریهای مکرر و بدون چشمداشت علاقهمندان به میراث فرهنگی و نتیجتاً بیانگیزگی و ایجاد ناامیدی از به ثمر نشستن فعالیتها و تلاشهایشان.
🔹 نداشتن برنامهای مدون و جامع و نقشه راه مناسب برای مرمت، حفظ و نگهداری، حراست، رونقبخشی و همچنین معرفی و آموزش عمومی در زمینه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شوشتر.
🔹 همراه نبودن برخی مسئولین دیگر ارگانها و دستگاههای دولتی و غیردولتی در جهت اهداف موثر در حفظ و معرفی آثار، رشد و گسترش تولید و توسعه صنایع دستی و ارتقاء کیفیت خدمات گردشگری.
🟡 البته و مسلماً، عوامل دیگری دخیل هستند که شاید در دایره ذهن اینجانب نگنجیدند.
در این میان وعدههای بدون پشتوانه فنی و اقتصادی و کلنگزنیهای بدون اجرای مسئولین مرتبط و همچین در مقاطعی قدرت گرفتن افراد معلومالحال و سودجو که فعالیت ایشان نه تنها سودی برای شوشتر و آثار تاریخی آن ندارد بلکه سراسر آسیبزا بوده و باعث از میان رفتن و کنار گذاشته شدن افراد موثر، متخصص و توانمند در این عرصه میشود.
باید عنوان نمود که پر شدن رسانهها و شبکههای اجتماعی (با پایگاه درون شهری و اندکی استانی) از پوسترها و تیزرهای تبلیغاتی مجازی مرتبط با سالروز ثبت سازههای آبی و برپایی جشن و همایش ۲ ساعته نهچندان باکیفیت که فقط مصرف داخلی داشته (که البته لازم به اجراست اما کافی و کیفی نیست) و عموماً با تاثیرگذاری افرادی برگزار میشود که برخی سالها، حتی از پخش موسیقی سنتی و محلی شوشتر نیز جلوگیری میکردند (نمونه موردی سال گذشته)، چندان تاثیر مثبتی بر اصل موضوع نخواهد داشت.
امید است متولیان و مسئولین ذیربط و اصلی امر، نسبت به استفاده صحیح و بجا از چنین فرصت گرانبها و انجام امورات زیربنایی و اساسی و طراحی برنامهای مدون برای حفظ، رونق بخشی و پاسبانی از آثار و حمایت و گسترش صنایع سنتی و توسعه کیفی گردشگری و کوتاه کردن دست افراد سودجو و آسیبزا و حمایت تمامقد از سرمایهگذاران واقعی در این حوزه اهتمام ورزند. همچنین با امید به ثبت روز ملی شوشتر در تقویم ملی و استفاده هوشمندانه از آن در جهت معرفی صحیح و هرچه بیشتر شوشتر در رسانههای مختلف ملی در سر رسید تاریخ واقعه مورد بحث، که تلاش همگانی علاقهمندان، سمنها و مسئولین را میطلبد.
به امید شوشتری هر روز شوشتر
علی منصوریان
فعال میراث فرهنگی
